De productie van dun katoen groeide, vooral vanwege de lage kosten. Er werd als doel gesteld om meer stoffen te produceren van hogere kwaliteit, maar wel tegen een lagere productieprijs. Om dit haalbaar te maken werden er nieuwe fabrieken gebouwd, werd het weefproces verder geautomatiseerd en werden er nieuwe stoffen ontwikkeld. Om de stoffen goedkoper te maken was het belangrijk om zo min mogelijk kleuren te gebruiken in de opdruk, wat de vrijheid van de ontwerpers behoorlijk inperkte. Het was begin jaren 30 voor elke fabriek verplicht om katoen te produceren met propagandistische opdrukken. Veelvoorkomende motieven waren arbeiders, trekkers, hamers en sikkels, gestileerde fabrieken en andere industriële elementen. Veel avant-gardisten werkten aan dit zogenaamde agittextiel, waaronder ook Wassily Kandinsky en Varvara Stepanova.
Illustratie 'Gloeilampen' door S. E. Strusevich
Bedoeld voor kledingproductie in het zuidelijke deel van de Russische Sovjet-republiek
De discussie over de ontwikkeling van een nieuw soort kleding voor de nieuwe ‚Sovjet-mens’ die zo kenmerkend was voor de jaren 20 sluimerde tegen de jaren 30 in. De ontwerpen werden weer wat conventioneler.
1930 - 1940
In het land waar alles onder leiding zou gaan staan van overkoepelende organisaties was er nog geen instituut waar kleding centraal werd ontworpen. In de ateliers verbonden aan de overheidsfabrieken was de fabriek zelf leidend in het ontwerpproces, omdat er tijdens het vormgeven rekening gehouden moest worden met de technische mogelijkheden van de aanwezige machines. Daarnaast moest de kleding geschikt zijn voor massaproductie. De producten werden vervolgens gereclameerd via een door een ministerie uitgegeven catalogus, zodat winkels bestellingen konden plaatsen bij de fabrieken. Helaas lukte het niet om aan de vraag naar kleding te voldoen omdat de textielindustrie leidde onder een gebrek aan ruwe grondstoffen.
De opening van de metro in Moskou, 1935
Illustratie door Wassily Kandinsky
OUR NEW PLACE
I'm a paragraph. Click here to add your own text and edit me. Let your users get to know you.
Gestileerd motief 'de parade'
Stof aan de hand van de illustratie van Kandinsky
In 1933 kwam men tot de conclusie dat de opdrukken van het agittextiel niet goed combineerden met de functie van de stoffen. De Sovnarkom zette de productie stop. In de tweede helft van de jaren 30 ging men over op prints met vrijere vormen, zoals expressieve schetsachtige tekeningen of onregelmatige kleurvlakken zonder contouren. De opdrukken waren dynamisch met vrij rondzwevende vormen en lijnen.
Partijgezinden toonden zich graag in witte kleding. Deze symboliseerde de vreugde over hoe het land zich ontwikkelde naar de beloofde stralende toekomst. In november 1935, aan de vooravond van een enorme golf van terreur, zei Stalin in een speech gericht aan arbeiders ‘Het leven is beter geworden, kameraden. Het leven is leuker geworden. En als het leuk is, gaat het werk door.’ Onder de zware druk van de planeconomie was de industrialisatie in de jaren 30 daadwerkelijk op gang gekomen, wat benadrukt werd door lovende artikelen in kranten en op affiches in de openbare ruimte.
Oogstmotief
Binnen de staatspropaganda was ook veel aandacht voor het beoefenen van sport. Mede onder invloed hiervan werden er praktische zakken toegevoegd op de kleding en verplaatste het accent op de taille zich omhoog ten opzichte van het silhouet van de jaren 20. De jurken kwamen tot net onder de knie. Het schoonheidsideaal voor de vrouw was een verzorgd en atletisch uiterlijk, met rode lippenstift en golvend opgestoken haar. Bijzonder gewild waren verzorgingsproducten zoals parfum. De beroemde geur ‘Krasnaya Moskva’ werd ontwikkeld, die beschouwd kan worden als het Sovjet-equivalent van Chanel No.5.
De invloed van de jaren 20 was nog duidelijk voelbaar in het straatbeeld van de jaren 30, onder andere omdat mensen hun kleding afdroegen. Kleding en schoenen, net als brood en ander eten, was een tijd lang enkel op de bon verkrijgbaar. Het was ook relatief duur om te kopen, waardoor dit alleen werd gedaan als het absoluut nodig was. Het was normaal een maandsalaris of meer uit te moeten geven aan een nieuw paar schoenen. Het aantal mensen die zich bezig kon houden met het dragen van modieuze kleding was erg beperkt. Voornamelijk waren het kleine zakenmannen die hadden geprofiteerd van de Nieuwe Economische Politiek van de jaren 20, de families van officiers en hoge partijfunctionarissen, ambtenaren en vooraanstaande kunstenaars.
Ondanks de ideologische kritiek dat mode een overbodig en bourgeouis verschijnsel was, werd deze graag gevolgd door de mensen die zich actief inzetten voor de partij. De vrouwen van politici liepen er vaak onberispelijk bij, mede omdat hun connecties binnen de partij deuren openden die voor de gewone burger gesloten bleven. Zij lieten kleding op maat maken of hulden zich in geïmporteerde jurken en jassen. De vorm van corruptie waarbij waren onder de toonbank door worden verkocht voor hogere prijzen aan invloedrijke mensen bleef tot het einde van de USSR veelvoorkomend.
Vakantiepark 'Bogdanovka' 1935
Sportparade, 1935 (Alexander Rodchenko)
Ochtendgymnastiek in een studentencomplex, 1952 (Alexander Rodchenko)
Vakantiepark 'Bogdanovka' 1935
Het leven in de grote steden
De gewone burgers waren aangewezen op hun eigen handigheid. De tijdschriften met naaipatronen die massaal werden uitgegeven waren bijzonder populair. Veel vrouwen konden handwerken en naaien. Dat wat men niet kon kopen, werd zelf gemaakt of vermaakt. Op vlooienmarkten kocht men oude kleding van voor de revolutie om vervolgens de stof weer te gebruiken in de nieuwe creatie.
Donetsk, midden jaren 30
Optreden van een 'levende krant', 1932
Oblast Kharkov, 1932
Donetsk, midden jaren 30
De USSR was vooral een samenleving van boeren die het meest leden onder de zware leefomstandigheden en grote tekorten. De kleding die men in dorpen, kleine steden en de grote steden droeg verschilde enorm. Mode was voor uitverkorenen, voor de gemiddelde burger was kleding simpelweg een noodzaak.
Het leven in de provincies